منظور از هنرهای کاربردی چیست؟

انواع هنرهای کاربردی و هنرهای زیبا ، تعداد زیادی از انواع هنر را شامل می‌شوند که در آن خلاقیت و زیبایی را با کارایی و عملکرد روزمره درهم می‌آمیزند.

این هنرها برخلاف هنرهای زیبا که صرفا بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی تمرکز دارند، اشیاء و محصولاتی را خلق می‌کنند که در زندگی روزمره ما کاربرد دارند.

هنرهای کاربردی قدمتی دیرینه به قدمت تمدن بشری دارند.

از زمانی که انسان‌ها ابزار و اشیاء مورد نیاز خود را می‌ساختند، به دنبال تزئین و زیباتر کردن آن‌ها نیز بوده‌اند، این تمایل به خلق اشیاء زیبا و کاربردی، در طول تاریخ منجر به پیدایش هنرهای گوناگونی شده است.

حال سوال این است که منظور از هنرهای کاربردی چیست؟

هنر کاربردی (به انگلیسی: Applied art )، کاربرد طراحی و زیبایی‌شناسی با هدف کارایی و استفاده روزمره است. در حالی‌که هنرهای زیبا برای تحریک فکری نظاره‌گر یا حساسیت‌های دانشگاهی ایفای نقش می‌کنند، هنرهای کاربردی، طراحی و آرمان‌های خلاق را با مقصود کاربردپذیری به هم می‌آمیزند؛ همچون فنجان، مجله یا نیمکت تزئینی پارک.

منظور از هنرهای کاربردی چیست؟

هنرهای کاربردی مجموعه‌ای از رشته‌های هنری خلاقانه هستند که اصول زیبایی‌شناسی را با طراحی کاربردی ترکیب می‌کنند.

از معماری تا طراحی مد، از طراحی صنعتی تا طراحی گرافیک، هر زمینه‌ای از هنر کاربردی، امکانات منحصربه‌فردی را برای بیان هنری فراهم می‌کند.

 در ادامه این مقاله به بررسی ویژگی‌های کلیدی، زمینه تاریخی و ارتباطات معاصر این نوع هنرهای کاربردی می‌پردازیم و به اهمیت قابل توجه آن‌ها در جامعه اشاره می‌کنیم.

مقایسه هنرهای زیبا و کاربردی

قلمرو هنرهای کاربردی دنیایی پهناور و سرزنده است که در آن خلاقیت و زیبایی با جنبه‌های کاربردی و عملکرد روزمره در هم می‌آمیزند.

برخلاف هنرهای زیبا که صرفا بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی تمرکز دارند، هنرهای کاربردی به خلق اشیاء و محصولاتی می‌انجامند که زندگی روزمره ما را ارتقا می‌بخشند.

تاریخچه این هنر نیز به همان زمانی که انسان‌ها ساخت ابزار و وسایلی برای نیازهای اولیه را آغاز کردند، بر می گردد که انسان تمایل به تزئین و زیباتر کردن آن‌ها نیز پدیدار شدند.

این گرایش ذاتی به خلق اشیاء زیبا و کاربردی، طیف وسیعی از هنرهای کاربردی را در طول تاریخ به وجود آورده است.

طیف وسیعی از هنرهای کاربردی

حوزه وسیع هنرهای کاربردی را می‌توان به چندین گروه مجزا تقسیم کرد که هر کدام شامل انبوهی از گونه‌های هنری و زیرشاخه‌های مختلف هستند.

در ادامه به برخی از برجسته‌ترین این دسته‌ها می‌پردازیم که عبارتند از:

• صنایع دستی: این دسته شامل گونه‌های هنری گسترده‌ای می‌شود که با استفاده از مواد اولیه خام و با تکنیک‌های سنتی، اشیاء و وسایل کاربردی خلق می‌کنند. از جمله این هنرها می‌توان به سفالگری، سرامیک‌سازی، بافندگی، سبدبافی، خاتم‌کاری، مشبک‌کاری، منبت‌کاری، گلدوزی، شیشه‌گری، فلزکاری و جواهرسازی اشاره کرد.
• سفالگری و سرامیک‌سازی: هنر شکل‌دهی و پختن خاک برای خلق اشیاء کاربردی و تزیینی هزاران سال است که وجود دارد. سرامیک‌ها از فنجان‌های ظریف چای‌خوری تا ظروف پخت‌وپز محکم، طیف وسیعی از ابزارهای کاربردی و بیان‌های هنری را در بر می‌گیرند.
• هنرهای نساجی: بافندگی، قلاب‌بافی، گلدوزی و دیگر هنرهای نساجی شامل تبدیل الیاف خام مانند پشم، پنبه و ابریشم به پارچه‌های کاربردی و تزیینی، لباس، قالیچه و فرش می‌شوند. این هنرها بیانگر بافتی غنی از سنت‌ها و تکنیک‌های فرهنگی هستند.
• فلزکاری و جواهرسازی: کار با فلزاتی مانند طلا، نقره، مس و آهن منجر به پیدایش طیف وسیعی از هنرهای کاربردی شده است. فلزکاری از قطعات جواهر نفیس تا ابزار و سلاح‌های محکم، کارایی را با بیان هنری در هم می‌آمیزد.
• طراحی: این دسته شامل گونه‌های هنری می‌شود که بر خلق طرح و ایده برای اشیاء و محصولات مختلف تمرکز دارد. برخی از رشته‌های برجسته طراحی عبارتند از:
  • طراحی صنعتی: طراحی صنعتی با هدف طراحی اشیاء تولید انبوه، به دنبال ایجاد تعادل بین زیبایی، قابلیت استفاده و فرآیندهای کارآمد تولید است. طراحی صنعتی از مبلمان و لوازم الکترونیکی گرفته تا اتومبیل و هواپیما، اشیایی را شکل می‌دهد که دنیای معاصر ما را پر می‌کنند.
  • طراحی گرافیک: این حوزه شامل خلق عناصر ارتباط تصویری مانند لوگوها، حروفچینی، تصویرسازی و چیدمان صفحه می‌شود. طراحی گرافیک نقشی اساسی در برندسازی، تبلیغات و انتشار اطلاعات ایفا می‌کند.
  • طراحی مد: هنر طراحی لباس و اکسسوری به گونه‌ای که هم از نظر زیبایی‌شناسی دلنشین و هم کاربردی باشد، طراحی مد، بازتاب‌دهنده‌ی گرایش‌های فرهنگی، سبک‌های شخصی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی در صنعت نساجی است.
  • طراحی داخلی: این رشته بر برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای داخلی تمرکز دارد و هدف آن خلق محیط‌هایی کاربردی، از نظر زیبایی‌شناسی دلنشین و راحت است. طراحان داخلی عواملی مانند بهره‌وری فضا، چیدمان مبلمان، نورپردازی و طرح‌های رنگی را در نظر می‌گیرند تا فضایی منسجم و دعوت‌کننده ایجاد کنند.
• هنرهای تجسمی: در حالی که اغلب هنرهای تجسمی در زمره هنرهای زیبا دسته‌بندی می‌شوند، برخی از گونه‌های هنرهای تجسمی زمانی که برای هدفی کاربردی خاص به کار گرفته شوند، می‌توانند هنرهای کاربردی محسوب شوند. این موارد عبارتند از:
  • معماری: خلق طرح‌ها و رندرهای دقیق برای نمایش طرح‌های معماری، نقش اساسی در ارتباط و تجسم برنامه‌های معماری ایفا می‌کند.
  • تصویرسازی محصول: خلق تصاویر بصری از محصولات برای اهداف بازاریابی، بسته‌بندی و دستورالعمل‌ها در قلمرو هنرهای کاربردی قرار می‌گیرد.
  • حروفچینی: هنر طراحی و چیدمان حروف برای خلق متنی بصری جذاب و قابل خواندن، عنصری اساسی در طراحی گرافیک و برندسازی است.

نقش هنرهای کاربردی در زندگی ما

هنرهای کاربردی نقشی چندوجهی در شکل‌دهی تجربیات روزمره ما ایفا می‌کنند.

آنها نه تنها زیبایی و کارایی زندگی ما را ارتقا می‌بخشند، بلکه به عنوان بیان قدرتمندی از فرهنگ، تاریخ و هویت ما نیز عمل می‌کنند که از جمله این موارد عبارتند از:

• ارتقای زیبایی‌شناسی: هنرهای کاربردی به ما این امکان را می‌دهند که فضای زندگی و محیط اطراف خود را به محیط‌هایی زیبا و از نظر زیبایی‌شناسی دلنشین تبدیل کنیم. از طراحی مبلمان و لباس‌هایمان گرفته تا عناصر تزیینی که خانه‌هایمان را آراسته می‌کنند، هنرهای کاربردی به طور قابل توجهی به جذابیت بصری زندگی روزمره ما کمک می‌کنند.
• افزایش کارایی: هنرهای کاربردی اطمینان حاصل می‌کنند که اشیایی که برای کارهای روزمره از آنها استفاده می‌کنیم نه تنها کاربردی هستند، بلکه کاربرپسند و کارآمد نیز هستند. از طراحی ارگونومیک ابزارهایمان گرفته تا چیدمان بصری رابط‌های دیجیتالی، هنرهای کاربردی به سهولت و کارایی که با آن در روال‌های روزانه خود حرکت می‌کنیم، کمک می‌کنند.
• بیان فرهنگی: هنرهای کاربردی به عنوان بازتاب‌های قدرتمندی از میراث فرهنگی و سنت‌های یک جامعه عمل می‌کنند. از الگوهای پیچیده‌ای که در لباس‌های سنتی بافته می‌شوند تا سبک‌های معماری که چشم‌اندازهای منطقه‌ای را تعریف می‌کنند، هنرهای کاربردی به عنوان زبانی بصری عمل می‌کنند که ارزش‌ها و روایت‌های فرهنگی را منتقل می‌کنند.
• موتور اقتصادی: صنایع دستی و دیگر اشکال هنرهای کاربردی اغلب منبع قابل توجهی از درآمد و اشتغال برای افراد و جوامع هستند. تولید و فروش اشیاء دست‌ساز نه تنها معیشت را حفظ می‌کند، بلکه به پویایی اقتصادی مناطق نیز کمک می‌کند.

اهمیت آموزش هنرهای کاربردی

آموزش هنرهای کاربردی از دوران کودکی می‌تواند به پرورش خلاقیت، مهارت‌های حرکتی ظریف و حس زیبایی‌شناسی در افراد کمک کند. علاوه بر این، این آموزش‌ها می‌تواند افراد را برای ورود به بازار کار و اشتغال در این زمینه‌ها آماده کند.

حمایت از هنرهای کاربردی

حمایت از هنرهای کاربردی از طریق خرید محصولات صنایع دستی، شرکت در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های هنری و تشویق هنرمندان و صنعتگران می‌تواند به حفظ و رونق این هنرها کمک کند.

هنرهای کاربردی دنیایی از زیبایی، خلاقیت و کارایی را به ما نشان می‌دهند و با شناخت و حمایت از این هنرها، می‌توانیم به غنی‌تر شدن فرهنگ و زندگی خود و همچنین به حفظ و ارتقای این میراث ارزشمند بشری کمک کنیم.

منابع:

wccinternational.org
smithsonianmag.com
vam.ac.uk