کم‌خونی پرنیشیوز یا خطرناک یک بیماری خودایمنی نادر است که در آن بدن شما به دلیل کمبود ویتامین B12 نمی‌تواند گلبول‌های قرمز خون سالم کافی تولید کند. کم‌خونی خطرناک افراد را در هر سنی، اما بیشتر افراد بالای 60 سال، تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تنها یکی از دلایل کمبود B12 است.
مدت‌ها پیش، کم‌خونی پرنیشیوز کشنده بود. این روزها به راحتی با قرص یا آمپول B12 درمان می‌شود. با درمان، می‌توانید بدون علائم زندگی کنید.
مقاله علائم کم خونی شدید در بانوان و 18 عادت سالم برای جوان ماندن را نیز با کلیک روی عنوان های مقاله مطالعه کنید.
چه چیزی باعث کم‌خونی خطرناک می‌شود؟
بدن شما به مقدار زیادی گلبول قرمز سالم نیاز دارد. این گلبول‌ها اکسیژن را به هر قسمت از بدن شما منتقل می‌کنند. بدون آنها، بافت‌ها و اندام‌های شما به درستی کار نمی‌کنند.
ویتامین B12 بخش مهمی از این فرآیند است. اگر کم‌خونی خطرناک دارید، بدن شما آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که پروتئین معده به نام (intrinsic factor(IF)) را از بین می‌برند.
بدون IF، ویتامین B12 نمی‌تواند به طور مؤثر از غذا جذب شود. IF معمولا B12 را از غذایی که می‌خورید به سلول‌های روده کوچک شما منتقل می‌کند. از آنجا، B12 معمولا راه خود را به جریان خون شما باز می‌کند.
آنتی‌بادی‌ها همچنین به سلول‌های پوشش مخاطی (پوشش داخلی مرطوب) معده و سلول‌های عصبی شما حمله می‌کنند.
این امر جذب B12 را به عنوان بخشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن شما متوقف می‌کند. به همین دلیل است که کم‌خونی خطرناک یک بیماری خودایمنی در نظر گرفته می‌شود.
مشخص نیست که چگونه به PA مبتلا می‌شوید، اگرچه عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است نقشی داشته باشند.
B12 ویتامینی است که فقط در محصولات حیوانی مانند گوشت و لبنیات یافت می‌شود، اگرچه گاهی اوقات نان و غلات با آن غنی می‌شوند. این ویتامین نقش مهمی در سالم نگه داشتن خون و سلول‌های عصبی و ساخت DNA دارد. توجه داشته باشید که PA به دلیل نخوردن غذاهای حاوی B12 ایجاد نمی‌شود، بلکه به دلیل عدم توانایی بدن در جذب B12 است.
برخی از مشکلات سلامتی احتمال ابتلا به کم‌خونی پرنیشیوز را افزایش می‌دهند. این موارد عبارتند از:
- بیماری‌های خودایمنی، مانند کم‌کاری پاراتیروئید، بیماری گریوز، میاستنی گراویس و دیابت نوع ۱
- بیماری کرون
- HIV
- ویتیلیگو
- بیماری سلیاک
- برداشتن بخشی یا تمام روده کوچک
رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک، وضعیتی که در آن باکتری‌های مضر در روده شما وجود دارند که تمام ویتامین B12 را قبل از اینکه روده شما بتواند جذب کند، جذب می‌کنند.
سایر عوامل خطر کم‌خونی پرنیشیوز عبارتند از:
- نژاد اسکاندیناویایی یا اروپای شمالی
- سابقه خانوادگی کم‌خونی پرنیشیوز
- انجام جراحی بای‌پس معده (که برای درمان چاقی استفاده می‌شود) که سلول‌های جذب‌کننده ویتامین B12 را از دست می‌دهد.
- مصرف داروهایی مانند آنتی‌اسیدها یا داروهایی که دیابت نوع ۲ را درمان می‌کنند اما جذب کافی ویتامین B12 را برای بدن شما دشوارتر می‌کنند.
علائم کم‌خونی خطرناک
علائم کم‌خونی خطرناک ممکن است سال‌ها طول بکشد تا بروز کنند، زیرا بدن شما می‌تواند ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ برابر بیشتر از نیاز روزانه‌تان ویتامین B12 ذخیره کند. در اینجا برخی از نشانه‌های ابتلا به کم‌خونی خطرناک آورده شده است:
نشانه‌های اولیه کم‌خونی خطرناک
- خستگی (بسیاری از افراد با وجود خواب کافی، خسته از خواب بیدار می‌شوند)
- تنگی نفس مخصوصا در حین ورزش (مقاله تفاوت فعالیت بدنی و ورزش چیست؟ )
- احساس سرگیجه
- از دست دادن اشتها
- اسهال یا یبوست
- سبکی سر هنگام ایستادن یا حرکت
- پوست رنگ‌پریده یا زرد (در افراد با نژاد اروپایی)
- سوزش سر دل
- تورم زبان
علائم طولانی مدت کم خونی خطرناک
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت
- مشکل در تعادل (به عنوان مثال، تلاش برای پوشیدن شلوار یا جوراب در حالی که ایستاده اید)
- احساس سوزش در پاها یا کف پا که ممکن است در شب بدتر شود
- افسردگی
- مشکل در تمرکز و گیجی
- سردی دست و پا
- توهم
- مشکلات بینایی
- کم خونی خطرناک زبان
حدود 25٪ از افراد مبتلا به کم خونی خطرناک علائمی روی زبان خود دارند. زبان شما ممکن است بسیار صاف به نظر برسد، دارای لکه های قرمز و متورم باشد. به این بیماری گلوسیت آتروفیک گفته می شود. همچنین ممکن است دهان شما دردناک شود و حس چشایی خود را از دست بدهید. گلوسیت می تواند نشانه اولیه کمبود ویتامین B12 باشد و ممکن است حتی قبل از احساس کم خونی، آن را داشته باشید.
آزمایش‌های کم‌خونی خطرناک
پزشک شما در مورد سابقه خانوادگی شما سوال خواهد کرد، زیرا کم‌خونی خطرناک می‌تواند در خانواده‌ها ارثی باشد. آنها همچنین می‌خواهند در مورد علائم شما، غذاهایی که اغلب می‌خورید و هر دارویی که هر روز مصرف می‌کنید، بدانند.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک شما به صدای قلب شما گوش می‌دهد، بررسی می‌کند که آیا کبد شما بزرگ شده است یا خیر، و به دنبال هرگونه نشانه آسیب عصبی می‌گردد. آنها ممکن است آزمایش‌هایی انجام دهند که تعادل شما، میزان توانایی راه رفتن و وضعیت روانی شما را بررسی می‌کند.
پزشک شما همچنین آزمایش خون درخواست خواهد کرد. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- شمارش کامل خون (CBC). این آزمایش نشان می‌دهد که آیا سطح هموگلوبین شما پایین است یا خیر. این ماده‌ای در گلبول‌های قرمز خون است که به حمل اکسیژن در سراسر بدن شما کمک می‌کند. سطح پایین هموگلوبین نشانه کم‌خونی است. CBC همچنین اندازه و شکل گلبول‌های قرمز خون شما را بررسی می‌کند. اندازه‌ها و شکل‌های غیرطبیعی می‌توانند نشانه‌های کم‌خونی باشند.
- سطح B12. این آزمایش میزان ویتامین B12 موجود در بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند. سطح پایین می‌تواند به معنای کم‌خونی خطرناک باشد. سطح طبیعی ویتامین B12، ۴۰۰ پیکوگرم در هر میلی‌لیتر است. کمبود ویتامین B12 با سطح ۲۰۰ یا کمتر نشان داده می‌شود.
- تعداد رتیکولوسیت. این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز جوان در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند تا بررسی کند که آیا مغز استخوان شما گلبول‌های قرمز جدید می‌سازد یا خیر.
- آزمایش لاکتات دهیدروژناز (LDH). LDH آنزیمی در خون شماست. سطح بالای آن می‌تواند به معنای تشخیص کم‌خونی خطرناک باشد.
- سطح هموسیستئین و متیل مالونیک اسید (MMA). سطح بالای هر یک از این مواد می‌تواند نشانه کم‌خونی مزمن باشد.
- بررسی آنتی‌بادی‌های فاکتور داخلی و آنتی‌بادی‌های سلول‌های جداری. وجود این آنتی‌بادی‌ها نشان‌دهنده کم‌خونی مزمن است.
- آزمایش‌های فولات و آهن سرم. این آزمایش‌ها می‌توانند نشان دهند که آیا شما کم‌خونی مزمن یا نوع دیگری از کم‌خونی دارید.
سایر آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- آندوسکوپی فوقانی. پزشک یک لوله نازک با لنز را در گلوی شما قرار می‌دهد تا علائم تخریب پوشش معده شما را بررسی کند.
- آزمایش مغز استخوان. این آزمایش بررسی می‌کند که آیا مغز استخوان شما سالم است و به اندازه کافی گلبول قرمز تولید می‌کند یا خیر.
درمان کم‌خونی خطرناک
ویتامین‌هایی که از داروخانه می‌خرید، ویتامین B12 کافی برای درمان این نوع کم خونی ندارند. پزشک شما باید یک دوز ویتامین B12 به شما تزریق کند. در ابتدا، ممکن است لازم باشد هر روز یا یک روز در میان یک دوز مصرف کنید. پس از ۲ هفته، می‌توانید این مقدار را به تزریق هفتگی به مدت ۱ تا ۲ ماه و سپس به تزریق ماهانه کاهش دهید.
هنگامی که سطح ویتامین B12 شما به حالت عادی رسید، می‌توانید به مکمل ویتامین B12 روی بیاورید. ویتامین B12 اضافی می‌تواند به صورت قرص، اسپری بینی، ژل بینی، تزریق یا دارویی که زیر زبان خود قرار می‌دهید، تجویز شود. قرص یا تزریق ترجیح داده می‌شود. هر روشی را که انتخاب کنید، باید مکمل‌های ویتامین B12 را تا آخر عمر مصرف کنید.
ممکن است تعجب کنید که اگر معده شما قادر به جذب صحیح ویتامین B12 نباشد، قرص یا تزریق چگونه می‌تواند کمک کند. ویتامین B12 تزریقی از دستگاه گوارش عبور می‌کند و مستقیما وارد جریان خون شما می‌شود. مکمل‌های ویتامین B12 خوراکی در دوزهای بالاتری نسبت به مقداری که از غذا دریافت می‌کنید، هستند که احتمال رسیدن ویتامین B12 کافی به جریان خون را حتی در صورت اختلال در جذب، افزایش می‌دهد.
مطالعات نشان داده‌اند که در دوزهایی که به اندازه کافی بالا هستند تا گیرنده‌های B12 روده را به طور کامل اشباع کنند، ویتامین B12 خوراکی، علی‌رغم فقدان فاکتور داخلی، مؤثر است. با این حال، همه نمی‌توانند با قرص B12 کنار بیایند. برای اطمینان از جذب کافی B12، باید تحت نظر باشید. در غیر این صورت، ممکن است مجبور شوید تزریق را ادامه دهید.
اگر در روده خود باکتری‌هایی دارید که مانع جذب B12 توسط بدن شما می‌شوند، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک نیز تجویز کند.
عوارض کم‌خونی پرنیشیوز
اگر کم‌خونی پرنیشیوز را درمان نکنید، ممکن است با عوارض زیر مواجه شوید که عبارتند از:
- خطر بیشتر ابتلا به سرطان معده
- شکستگی در کمر، پا و ساعد
- مشکلات مغز و سیستم عصبی که می‌توانند دائمی شوند
- آزمایش پاپ اسمیر مثبت کاذب به دلیل کمبود ویتامین B12 که بر ظاهر برخی از سلول‌های دهانه رحم تاثیر می‌گذارد
منبع: webmd